GSYİH: Gerçek Kalkınmanın Göstergesi mi, Yoksa Sadece Sayılardan İbaret Bir İllüzyon mu?
GSYİH, yani Gayri Safi Yurt İçi Hasıla, hemen hemen her ekonomi politiği tartışmasının merkezine yerleşir. Ancak, bu temel ekonomik göstergenin ne kadar güvenilir ve anlamlı olduğu üzerine çok fazla soru işareti vardır. Hepimiz “ülkenin ekonomisi büyüdü” denildiğinde, bu büyümenin hayatımıza nasıl bir etki yaptığını sorguluyor muyuz? Gerçekten herkes için refah mı artıyor, yoksa büyüyen sayılar sadece belirli grupların çıkarlarına mı hizmet ediyor? GSYİH, daha çok büyüme sağlıyor diye kutlanmalı mı, yoksa bu sadece enflasyon, gelir eşitsizliği ve çevresel tahribat gibi olguları örtbas etmek için kullanılan bir maskara mı?
GSYİH’nın Gerçek Yüzü
GSYİH, bir ülkenin ekonomik performansını ölçmek için sıklıkla başvurulan temel göstergedir. Ancak bu gösterge, yalnızca toplam üretim ve tüketim miktarına odaklanır ve bir ülkenin refah seviyesinin net bir yansıması olamaz. GSYİH’nın zayıf yönlerinden biri, yalnızca mal ve hizmetlerin miktarını ölçmesi ve bunun dışında halkın yaşam kalitesi, eğitim, sağlık, çevresel faktörler gibi önemli parametreleri göz ardı etmesidir.
Bundan dolayı, bir ülkenin GSYİH’sı artarken, halkının yaşam standardı düşebilir. Örneğin, bazı ülkeler, inşa ettikleri lüks konutlar, büyük sanayi projeleri ve doğal kaynakları çıkararak GSYİH’yı artırırken, bu büyüme, eşitsiz gelir dağılımı, işsizlik, çevresel tahribat ve kötü yaşam koşulları gibi ciddi sorunları beraberinde getirebilir. Hangi ekonomistler ve hükümet yetkilileri bu durumu sorguluyor?
GSYİH ve Gelir Eşitsizliği
Büyüyen bir GSYİH, her zaman herkes için daha fazla gelir anlamına gelmez. Bunu, gelişmiş ülkelerde dahi gözlemlemek mümkündür. ABD, örneğin, yıllardır büyüyen bir GSYİH’ya sahip olmasına rağmen, gelir eşitsizliği giderek artmaktadır. İşçi sınıfı, minimum ücretle çalışanlar ve hatta orta sınıf, büyük şirketlerin kazançlarıyla karşılaştırıldığında çok daha düşük bir yaşam standardına sahip olabilmektedir. GSYİH’nın bu durumdan nasıl haberi olabilir?
Ayrıca, GSYİH’nın artışı, halkın refahını yükseltmek için gerekli sosyal altyapıyı veya sosyal harcamaları gerektirmez. Eğer büyüme sadece büyük şirketlere, elit sınıflara veya yabancı sermayeye hizmet ediyorsa, toplumun geneline yansıyan bir gelişimden söz edilemez.
Çevresel Faktörler ve GSYİH
Bir diğer kritik nokta ise çevresel etkiler ve sürdürülebilirliktir. GSYİH’nın artışı çoğu zaman çevreye verilen zararın göz ardı edilmesiyle elde edilir. Hızla büyüyen sanayi, artan otomobil kullanımı, ormanların yok edilmesi ve diğer ekosistem tahribatları, GSYİH’ya olumlu katkılar yapabilir; ancak bu, gelecekteki doğal felaketlerin ya da yaşam alanlarının yok olmasının bedelini de taşır. GSYİH, yalnızca büyümeyi ölçer; oysa bir ülkenin sürdürülebilir kalkınma sağlaması gerekir.
Büyük sanayi projelerinin çevreye verdiği zararlar, tarım arazilerinin tahrip edilmesi veya büyük inşaat projelerinin doğaya olan etkisi göz önüne alındığında, bu tür projeler bazen sadece “ekonomik büyüme” adı altında savunulmaktadır. Fakat bir ülkenin doğal kaynaklarının tükenmesi, sonunda o ülkenin ekonomik geleceğini tehlikeye atmaz mı?
GSYİH ve İnsan Refahı
Bir ülkenin GSYİH’sı arttığında, bu her zaman halkının refahının arttığı anlamına gelmez. Ülkedeki eğitim seviyesi, sağlık hizmetlerinin erişilebilirliği, yaşam süresi ve sosyal eşitlik gibi faktörler, bir ulusun gerçek refahını belirler. Eğer bir ülkede milyonlarca insan sağlıksız koşullarda yaşamaya devam ederken, eğitim ve sağlık hizmetleri yetersizse, GSYİH’daki artış gerçekten halkın refahını gösteriyor mu?
GSYİH’nın genellikle kişi başına düşen geliri temel aldığı düşünülse de, gelir dağılımındaki eşitsizlikler, bu verinin yanıltıcı olmasına yol açabilir. Bu veriyi “büyütmek” adına yapılan istatistiki manipülasyonlar veya “dışarıdan yatırım çekme” gibi stratejiler, halkın yaşam kalitesini hiçbir şekilde iyileştirmez. Peki, asıl ölçülmesi gereken şey refah düzeyi değil mi?
Sonuç: GSYİH Gerçekten Büyüme mi Sağlıyor?
GSYİH’nın bir ülkenin kalkınmasını doğru bir şekilde yansıttığına inanmak, ciddi şekilde yanıltıcı olabilir. Bu gösterge, yalnızca ekonomik üretimin genel seviyesini gösterirken, sosyal adalet, çevresel sürdürülebilirlik ve yaşam kalitesi gibi çok daha derin, çok daha insani değerleri dışarıda bırakmaktadır. Bir ülkenin kalkınmasını ve refahını ölçerken, GSYİH’nın tek başına bir kıstas olması, toplumların gerçek gelişimini göz ardı etmek anlamına gelebilir.
Sizce de GSYİH, büyüyen bir ekonomiyi ve artan üretimi doğru yansıtmak için yetersiz değil mi? Gerçek kalkınma, sayılarla ölçülemeyen bu faktörleri içine almalı mı? GSYİH’nın yerine daha kapsayıcı ve insan odaklı göstergelere mi ihtiyacımız var?